Na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt przedstawiający zmiany w Kodeksie spółek handlowych [dalej: KSH] oraz niektórych innych ustawach (link do projektu). Przewiduje on wprowadzenie tzw. prawa holdingowego (także prawa grup spółek albo prawa koncernowego), definiującego relacje pomiędzy spółkami dominującymi a spółkami zależnymi. Wskazane tam rozwiązania mogą w sposób istotny wpłynąć na rozliczenia podatkowe, w szczególności z perspektywy cen transferowych.
Grupy spółek
Do KSH planuje się wprowadzenie nowego pojęcia grupy spółek, którą tworzą spółka dominująca i spółka lub spółki od niej zależne, kierujące się – zgodnie z umową albo statutem każdej spółki zależnej – wspólną strategią gospodarczą (interes grupy spółek), umożliwiającą spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi.
Nowelizacja wprowadza tym samym nową kategorię prawną, jaką jest interes grupy spółek, która dotychczas nie była obecna w regulacjach KSH. Pojęcie to pozostaje niezdefiniowane w sposób szczegółowy. Można wnioskować, iż interes grupy spółek oznacza pewien wspólny cel, którego realizacja w ogólnym rozrachunku (tj. na poziomie wyniku grupy) przynieść ma określone korzyści, których uzyskanie nie byłoby możliwe gdyby spółki ze sobą nie kooperowały.
Ponadto, projekt przewiduje usprawnienie zarządzania grupą spółek przez spółki dominujące poprzez rozszerzenie funkcjonowania instytucji wiążącego polecenia (art. 212 projektu KSH). W projekcie przewiduje się jej wzmocnienie m.in. poprzez ogólną możliwość kierowania wiążącego polecenia przez spółkę dominującą do spółki zależnej (dotychczas dotyczyło to jedynie spółek z ograniczoną odpowiedzialnością).
Projekt ustawy wskazuje także trzy kategorie grup spółek, co do których w zależności od sytuacji, stosowane są odmienne rozwiązania w ramach funkcjonowania wiążących poleceń. I tak:
- jednoosobowa spółka zależna nie może odmówić wykonania wiążącego polecenia od spółki dominującej;
- spółka zależna, w której spółka dominująca (bezpośrednio lub pośrednio) reprezentuje minimum 75% kapitału zakładowego może odmówić wykonania wiążącego polecenia, ale tylko gdy jego wykonanie mogłoby doprowadzić do niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalności spółki zależnej;
- pozostałe spółki zależne mogą odmówić wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej w przypadku, gdy istnieje uzasadniona obada, że takie polecenie jest sprzeczne z interesem spółki i w konsekwencji może wyrządzić jej szkoda, która nie będzie mogła być naprawiona w określonym czasie.
Interes grupy spółek, realizowany w ramach wiążącego polecenia, nie musi zatem iść w parze z jednostkowymi interesami jej członków. W konsekwencji, na gruncie podatkowym, podejmowanie czynności w tym zakresie może rodzić negatywne skutki (np. brak możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków na działania, które nie znajdują przełożenia na przychody danego członka grupy spółek) lub prowadzić do konieczności realizacji dodatkowych rozliczeń (np. wprowadzenie mechanizmów kompensujących utracone przez daną spółkę korzyści czy pokrywające wydatki związane z działaniem na rzecz interesów grupy spółek).
Przy stosowaniu nowych narzędzi wprowadzonych do KSH szczególnie istotne będzie zatem zagwarantowanie rynkowego charakteru warunków, jakie ustalać będą pomiędzy sobą grupy spółek lub jakie narzucane będą przez spółkę dominującą innym spółkom zależnym. Nowe regulacje KSH nie wyłączają bowiem konieczności przestrzegania innych norm, w tym podatkowych, tak więc realizacja interesu grupy nie może stanowić usprawiedliwienia dla przerzucania/przenoszenia dochodów pomiędzy jednostkami ją tworzącymi.
Powyższe może otworzyć szereg dyskusji z organami skarbowymi w zakresie prawidłowości działań podejmowanych w ramach grup spółek i rozliczeń z nich wynikających, w szczególności gdy np. wiążące polecenie spółki dominującej doprowadzi do powstania szkód i strat podatkowych, a strony nie dokonają rozliczenia z tego tytułu. Taką możliwość przewiduje sam projekt zmian do KSH, który wyłącza odpowiedzialność odszkodowawczą spółki dominującej, gdy brak jest możliwości udowodnienia winy w zakresie wyrządzenia szkody spółce zależnej (tzw. Business Judgement Rule, czyli zasady działania w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego; art. 2112 §3 projektu KSH). Organy podatkowe mogą dążyć do samodzielnego ustalania czy i w jakim zakresie taką winę da się przypisać spółce dominującej. Interesujące mogą być także próby odpowiedzenia na pytanie czy czynności realizowane w oparciu o wiążące polecenie mogą zostać uznane za działanie, którego nie podjąłby podmiot niepowiązany, a w konsekwencji, że skutki takich działań (np. powstałe straty) nie mogą być rozpoznane w wyniku podatkowym spółki zależnej.
W kontekście powyższych pytań i wątpliwości konieczne wydaje się wskazanie ze strony Ministerstwa Finansów jak działania podejmowane na podstawie znowelizowanych przepisów KSH interpretować na gruncie podatkowym, ewentualnie jakie czynności są wymagane dla zagwarantowania ich zgodności z regulacjami podatkowymi, tak aby realizacja interesu grupy spółek nie spowodowała istotnych negatywnych konsekwencji podatkowych, konsumujących benefity współpracy stron.
KONTAKT
Tomasz Jankowski
Partner
tomasz.jankowski@ptpodatki.pl
(22) 205 22 22
Rafał Kazik
Młodszy konsultant
rafal.kazik@ptpodatki.pl
(22) 205 22 68