7 lipca 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał wyrok w sprawie C-696/20, dotyczącej skutków wynikających z błędnego opodatkowania transakcji łańcuchowej.
Sprawa odnosiła się do rozliczeń z 2012 r. Spółki z siedzibą w Holandii, zarejestrowanej do celów VAT w Polsce. Spółka, jako drugi podmiot w łańcuchu, nabyła towary od polskiego dostawcy. Na potrzeby tej transakcji Spółka posłużyła się polskim NIP. Następnie Spółka sprzedała towary do kontrahentów zlokalizowanych w różnych krajach UE. Towary zostały przetransportowane bezpośrednio od pierwszego dostawcy do ostatecznych nabywców (kontrahentów Spółki) w różnych państwach UE.
Spółka uznała, iż pierwsza dostawa w łańcuchu (na jej rzecz) powinna zostać uznana jako dostawa krajowa opodatkowana 23% stawką VAT. Z kolei druga dostawa do kontrahentów zlokalizowanych w różnych państwa UE (realizowana przez Spółkę) powinna zostać uznana za wewnątrzwspólnotową dostawę towarów (WDT) opodatkowaną 0% VAT. W rezultacie ostateczni nabywcy rozliczyli wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT) w krajach zakończenia transportu towarów.
Polskie organy podatkowe zakwestionowały sposób rozliczenia VAT przez Spółkę w omawianej transakcji łańcuchowej. Zdaniem organów, pierwsza dostawa powinna zostać rozpoznana jako WDT, a Spółka powinna zarejestrować się do celów VAT w poszczególnych państwach UE (zakończenia wysyłki) i tam rozliczyć WNT.
Jednocześnie, ze względu na fakt, iż Spółka do rozliczenia nabycia towarów od polskiego kontrahenta posłużyła się polskim NIP, spowodowało to powstanie w Polsce drugiego miejsca opodatkowania WNT (obok państw zakończenia wysyłki towarów). W konsekwencji, Spółka na podstawie art. 25 ust. 2 ustawy o VAT została obciążona sankcyjną kwotą VAT wynikającą z obowiązku rozliczenia WNT w Polsce w związku z podaniem polskiego NIP. Ponadto, organy podatkowe stwierdziły, że pierwszy dostawca, skoro wystawił fakturę na dostawę towarów ze stawką 23% powinien zapłacić podatek należny z niej wynikający, natomiast Spółce nie przysługuje prawo do odliczenia VAT z takiej faktury. W konsekwencji, Spółka efektywnie poniosła ciężar VAT w wysokości 46%, przy jednoczesnym braku stwierdzenia żadnego oszustwa podatkowego po stronie Spółki.
Sprawa trafiła przed Naczelny Sąd Administracyjny, który wystąpił do TSUE z pytaniem prejudycjalnym w celu stwierdzenia, czy w omawianej sprawie polskie przepisy ustawy o VAT pozostają zgodne z dyrektywą VAT oraz zasadami proporcjonalności i neutralności, w szczególności, czy zasadne jest opodatkowanie przez Spółkę WNT w Polsce, skoro WNT zostało rozpoznane i opodatkowane przez ostatecznych nabywców.
Na wstępnie TSUE zaznaczył, iż zasady przyporządkowania transportu w transakcjach łańcuchowych nie były przedmiotem rozważań – TSUE przyjął, że organy prawidłowo oceniły przebieg transakcji.
Natomiast w kwestii odpowiedzi na pytanie NSA TSUE uznał, że przepis dyrektywy VAT dotyczący obowiązku zapłaty sankcyjnego VAT z tytułu WNT w związku z podaniem przez Spółkę NIP państwa rozpoczęcia wysyłki (tj. Polski), ma zastosowanie i to pomimo faktu, iż WNT zostało opodatkowane w państwie zakończenia wysyłki przez finalnych nabywców. Tym samym, fakt rozliczenia VAT w państwie zakończenie wysyłki nie zwalnia Spółki od zapłaty podatku należnego w państwie, którego NIP został podany na potrzeby nabycia towarów.
Jednocześnie TSUE uznał, iż przepisy dyrektywy VAT stoją na przeszkodzie sytuacji, w której w związku ze zmianą kwalifikacji transakcji dokonanej przez organy podatkowe, pierwszy dostawca jest nadal zobowiązany do zafakturowania VAT według stawki podstawowej, podczas gdy nabywca, czyli Spółka, nie może odliczyć podatku naliczonego. TSUE wskazał tutaj, iż skoro pierwsza dostawa podlega opodatkowaniu VAT w Polsce, należy uznać, iż WDT od pierwszego dostawcy do Spółki jest traktowane jako niezwolnione z VAT. Z kolei, w braku zwolnienia WDT w państwie członkowskim rozpoczęcia transportu towarów nie może istnieć ryzyko unikania opodatkowania, w związku z czym opodatkowanie tej transakcji w tym państwie członkowskim na podstawie art. 41 dyrektywy VAT (odpowiednik art. 25 ust. 2 ustawy VAT) jest sprzeczne z celami realizowanymi przez ten przepis.
Zatem z omawianego rozstrzygnięcia TSUE wynika, że nie jest możliwe podwójne opodatkowanie tej samej czynności, tj. raz w ramach WDT, a drugi raz w ramach WNT bez prawa do odliczenia. Orzeczenie TSUE jest pewnym głosem rozsądku TSUE i należy mieć nadzieje, że pomoże podatnikom w sporach z organami podatkowymi.
***
W sytuacji jakichkolwiek pytań lub wątpliwości związanych z tematem naszego Tax Alertu uprzejmie prosimy o kontakt.
KONTAKT
Maciej Grochulski
Partner
maciej.grochulski@ptpodatki.pl
(22) 205 22 08
Szymon Raut
Partner
szymon.raut@ptpodatki.pl
(22) 205 22 16